مالیات و انواع آن در ایران

اصل ۵۱ قانون اساسی:
“هیچ نوع مالیات وضع نمی ‌شود مگر به موجب قانون. موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص می ‌شود . ”
مالیات انتقال بخشی از درآمد‌های جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود.
مالیات منبع مهم و با ثبات درآمد های دولت محسوب می شود و از ابزارهای مهم تحقق عدالت اجتماعی و توزیع رفاه عمومی محسوب می گردد.
طبق ماده یک قانون مالیات های مستقیم اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند:
“۱- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم.
۲- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
۳- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می کند.
۴- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
۵- هر شخص غیر ایرانی( اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک های فنی و یا واگذاری فیلم های سینمایی(که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آنها می گردد) از ایران تحصیل می کند.”

انواع مالیات در ایران:

به طور کلی مالیات در ایران به دو گروه مالیات های مستقیم و مالیات های غیر مستقیم تقسیم بندی می گردد. از جمله ویژگی‌های مالیات مستقیم معلوم بودن نام مشخصات و منبع مالیاتی برای سازمان امور مالیاتی بوده و به طور مستقیم از افراد مشمول وصول می گردد. مالیات غیر مستقیم مالیاتی است که پرداخت کننده اصلی برای سازمان امور مالیاتی مجهول است و از جمله ویژگی های این نوع مالیات این است که به طور غیر مستقیم به قیمت کالا و خدمات اضافه شده و به مصرف کنندگان تحمیل می گردد.
از انواع مالیات های مستقیم می توان به مالیات بر دارائی(مالیات بر مستغلات خالی مسکونی، مالیات بر ارث، حق تمبر) و مالیات بر درآمد(مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد اتفاقی، مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف) نام برد.
مالیات های غیر مستقیم نیز شامل حقوق و عوارض گمرکی پرداختی در زمان واردات کالا، مالیات مصرف وضع شده برای بعضی از کالاها(سیگار، فرآورده های نفتی، نوشابه و …) و مالیات بر ارزش افزوده که به نوعی مالیات غیر مستقیم بر مصرف است، به این صورت که تفاوت بین ارزش کالا و خدمات عرضه شده با ارزش کالا و خدمات خریداری شده در دوره ی معین تحت شمول این نوع مالیات شده و فروشنده موظف است به عنوان واسطه علاوه بر وجه فروش، مالیات ارزش افزوده را از مصرف کننده دریافت و به حساب خزانه دولت واریز کند.
اسناد بالادستی در حوزه مالیات شامل موارد ذیل می باشد:
۱- قانون مالیات های مستقیم.
۲- قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده.
۳- قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان.
علاوه بر اسناد بالادستی ذکر شده، در قوانین دیگری من الجمله موارد نامبرده ذیل نیز احکام مالیاتی وجود دارد:
۱- قوانین بودجه سالانه کل کشور.
۲- قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان.
۳- قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری.
۴- قوانین برنامه پنجساله توسعه کل کشور.
۵- قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر.
۶- قانون جهش تولید دانش بنیان.
۷- قانون حمایت از معلولان.
۸- قانون جامع خدمات ایثارگران.
۹- قانون الزام به ثبت سند رسمی معاملات اموال غیر منقول.
همچنین در جهت تبیین برخی از مفاد قانونی اسناد بالادستی، دستورالعمل ها، آیین نامه ها و بخشنامه هایی از جانب مرجع دارای اختیار قانونی که عموما سازمان امور مالیاتی می باشد تهیه و به ادارات تابعه ابلاغ می گردد.

جمع بندی

ما در این مقاله تعریفی اجمالی از مالیات و انواع آن داشته ایم تا مفاهیم کلی این حوزه تبیین گردد.
هر چند تعدد قوانین و تنیده شدن حسابداری در موضوعات مالیاتی سبب پیچیدگی و تخصصی شدن کامل این حوزه گردیده است اما در عین حال آگاهی، تسلط و دانش مودیان در حوزه مالیاتی می تواند در راستای جلوگیری از تضییع حقوق ایشان و همچنین جلوگیری از فساد نقش بسزایی داشته باشد.
پیشنهاد و توصیه ما به کلیه مودیان، در هر حوزه کسب و کاری، بهره مندی از مشاوره ها و نظرات متخصصین این حوزه و ورود با آگاهی و دانش در امر مالیات می باشد.